Συναισθηματική Υπερφαγία: Να επισκεφθώ διατροφολόγο ή ψυχολόγο;

VK Magazine VK Magazine11/11/2022

Ένα χρόνιο αυξημένο άγχος ή μια στρεσσογόνος περίοδος, ένα πένθος ή μια αποτυχημένη εξωσωματική, «μετακινούν» το άτομο από το κέντρο ελέγχου του, το οποίο οδηγεί σε ορισμένες μη επιθυμητές αντιδράσεις του οργανισμού. Μια από αυτές είναι η λεγόμενη συναισθηματική υπερφαγία.

Σε τέτοιου είδους έντονες καταστάσεις της καθημερινότητας, η τροφή αναγνωρίζεται από τον εγκέφαλο ως η μόνη λύση ανακούφισης και λύτρωσης από τα άσχημα και καταπιεσμένα συναισθήματα, συναισθήματα μοναξιάς, απογοήτευσης ή θυμού, την αδυναμία ελέγχου σε καταστάσεις και πολλά ακόμη.

Γιατί όμως το άτομο οδηγείται σε ευρεία κατανάλωση τροφής με προτιμότερη αυτή των υψηλών επιπέδων σακχάρου και λιπαρών; 

Σε αυτό το σημείο συναντάται το παιχνίδι του εγκεφάλου!

Σε μελέτη η οποία δημοσιεύθηκε στο  περιοδικό «PLOS ONE», υποστηρίχθηκε ότι, όταν τα τρόφιμα έχουν υποστεί μεγάλη επεξεργασία, τείνουν να γίνονται πιο ισχυρά, επομένως και πιο εθιστικά. Δύσκολα οι εθιστικές ουσίες συναντώνται στη φυσική τους μορφή χωρίς να έχουν τροποποιηθεί ή υποστεί κάποιου είδους επεξεργασία.

Ιδιαίτερα ο συνδυασμός υδατανθράκων και λίπους μετατρέπει την τροφή σε άκρως εθιστική, την οποία δύσκολα ο εγκέφαλος μπορεί να διαχειριστεί και να ελέγξει. Αυτό συμβαίνει, καθώς δεν είναι συνηθισμένος σε τροφές πλούσιες σε λιπαρά και ζάχαρη την ίδια στιγμή (οι φυσικές τροφές «whole foods» έχουν υψηλή περιεκτικότητα, είτε στο ένα, είτε στο άλλο).

Επομένως αυτός ο α-φύσικος συνδυασμός οδηγεί τον εγκέφαλο στο να «ξεφύγει» και να χάσει τον έλεγχο.

Μπορεί να γίνει αντιληπτή η Συναισθηματική Υπερφαγία από το ίδιο το άτομο;

Κάποια από τα βασικά ερωτήματα που χρήζουν διερεύνησης, είναι αν το άτομο προσλαμβάνει τροφή ακόμη και όταν δεν νιώθει το αίσθημα της πείνας, αν αντιλαμβάνεται να τρώει περισσότερο σε στρεσσογόνες περιόδους, αν το φαγητό αντιμετωπίζεται ως ανταμοιβή ή αίσθημα ασφάλειας.

Επομένως, σε τέτοιες περιπτώσεις, το άτομο χρειάζεται σε πρώτο στάδιο να παρατηρήσει τον εαυτό του και την αντίδρασή του με το φαγητό. Έπειτα από αυτό, σημαντική καθίσταται μια πλήρης διερεύνηση, με την βοήθεια ειδικού, προκειμένου να «σκάψει» λίγο βαθύτερα από τα συμπτώματα και το αίσθημα ενοχής και τύψεων που ακολουθούν. Αυτά θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως η μύτη ενός παγόβουνου!

Υπάρχουν πιθανοί τρόποι αντιμετώπισης;

Φυσικά! Πρωτίστως, επικουρικά μπορεί να λειτουργήσει η βοήθεια ενός διατροφολόγου-διαιτολόγου, όπου μπορεί να πραγματοποιηθεί μια εκπαίδευση γύρω από τα τρόφιμα, την λειτουργία του εγκεφάλου, καθώς και σε εναλλακτικές λύσεις για το ψυγείο (οι λύσεις αυτές δεν σημαίνει απαραίτητα ότι πρέπει να είναι και άνοστες).

Σωματική Άσκηση: Η αναφορά στην άσκηση δεν σηματοδοτεί απαραίτητα τις αμέτρητες ώρες στο γυμναστήριο και στον στόχο «να καούν όσες πιο πολλές θερμίδες». Τουναντίον, μια μέτριας έντασης άσκηση, ένας απλός περίπατος με έναν φίλο, το ανεβοκατέβασμα των σκαλιών, τα ψώνια στο σουπερμάρκετ της γειτονιάς, με τα πόδια και όχι με το αμάξι, μπορούν να συντελέσουν σε νέες συνήθειες πιο υγιεινές και λειτουργικές για το σώμα και την ψυχική ισορροπία.

Άλλωστε το σώμα δεν μπορεί να αντιληφθεί την διαφορά της yoga ή του TRX (Total Resistance eXercise, ελλ.βλ. ειδική μέθοδος προπόνησης με ιμάντες). Το σώμα από βιολογικής πλευράς είναι σχεδιασμένο για κίνηση και αυτό αποζητά!

Επικοινωνία προβληματισμών & υποστηρικτικό περιβάλλον:

Καθίσταται απαραίτητο το άτομο να μπορεί να εκφράσει τους προβληματισμούς του για την συμπεριφορά που εκδηλώνει και την σχέση του με το φαγητό. Δεν τίθεται θέμα ντροπής, ούτε ενοχής. Φυσικά συμβάλει και το κοντινό περιβάλλον, το οποίο δεν θα τροφοδοτήσει σε μεγαλύτερο ποσοστό τέτοιου είδους συναισθήματα, αλλά θα δείξει αποδοχή και φροντίδα. Αυτό δηλαδή, το οποίο τη δεδομένη στιγμή αδυνατεί να βιώσει το ίδιο το άτομο μόνο του!

Τέλος, η συναισθηματική υπερφαγία είναι μια πρόσκαιρη και άμεση αντίδραση του οργανισμού, προκειμένου να εξισορροπήσει τον εκάστοτε ψυχικό πόνο. Η λύση όμως θα επέλθει με την ειδική φροντίδα και γνώση των ειδικών, την ενδοσκόπηση του ίδιου του ατόμου και την αυτό-αποδοχή του. Επομένως,  κρίνεται απαραίτητη η συμβολή ενός συμβούλου Ψυχικής υγείας σε διατροφικά ζητήματα. Παρόλο που το σώμα ξεσπά, η ψυχή είναι αυτή που πονά…

Αρκετό λοιπόν το αυτό-μαστίγωμα, ήρθε η ώρα να  γυρίσει η άλλη όψη της κατάστασης, της περίθαλψης και αγάπης του εαυτού…

Έφη Ωραιοπούλου
Ψυχολόγος