Τζένη Μπαμπαλή: Η Ελληνίδα που έφτιαξε έργο στη μνήμη της Μαχσά Αμινί και όλων των κακοποιημένων γυναικών

Τον περασμένο Σεπτέμβρη ξεκίνησε στην Ελλάδα μια ιδιαίτερα συγκινητική και πρωτότυπη δράση αλληλεγγύης από τις γυναίκες της Λάρισας προς τις γυναίκες του Ιράν και κατ’επέκταση προς όλες τις κακοποιημένες γυναίκες, σε κάθε γωνιά της Γης.

Μέσα από αυτήν την σύμπραξη, δημιουργήθηκε το έργο «ΠΩΣ ΤΟ ΜΑΥΡΟ ΓΙΝΕΤΑΙ ΧΡΩΜΑ» ως αποτέλεσμα της πρωτοβουλίας της εικαστικού και εκπαιδευτικού, Τζένης Μπαμπαλή.

Αφορμή στάθηκε η δολοφονία της 22χρονης Ιρανής, Mahsa Amini, μετά τη σύλληψή της από την αστυνομία ηθών, επειδή δεν φορούσε «σωστά» τη μαντήλα της.

Το γεγονός αυτό οδήγησε σε μαζικές διαδηλώσεις, οι οποίες συνεχίζονται μέχρι σήμερα, συνοδευόμενες από θανάτους, δολοφονίες και εκτελέσεις πολλών από τους συλληφθέντες διαδηλωτές, αλλά κι όσων τολμούν να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους ενάντια στο θεοκρατικό καθεστώς.

Ωστόσο, άνθρωποι σε όλο τον κόσμο, δεν έμειναν με σταυρωμένα χέρια αντικρίζοντας όλα αυτά τα θλιβερά επεισόδια.

Μία από αυτούς είναι και η παραπάνω Ελληνίδα, η οποία απηύθυνε μέσα από ένα διαδικτυακό κάλεσμα, μήνυμα, σε όλους όσους συμπαρίστανται, να φέρουν μαντήλες και να τις κρεμάσουν σε πεζόδρομο της Λάρισας, στις παρυφές του λόφου του Φρουρίου.

Μέσα σε λίγες εβδομάδες, κρεμάστηκαν πάνω από 300 μαντήλες, οι οποίες αποτέλεσαν την «πρώτη ύλη« για τη δημιουργία ενός έργου-συμβόλου για κάθε γυναίκα που κακοποιείται.

Η ίδια, περιγράφει βήμα προς βήμα όλα όσα οδήγησαν στην υλοποίηση της μοναδικής δράσης που συμβαίνει στη χώρα μας και σχετίζεται με το εν λόγω θέμα…

Συνέντευξη στη Βίκυ Καλοφωτιά

«Αφορμή και όχι η μόνη αιτία, ήταν η δολοφονία της Ιρανής Jhina Mahsa Amini, από την αστυνομία ηθών του θεοκρατικού, φονταμενταλιστικού καθεστώτος αυτής της χώρας.

»Στο Ιράν, όπως και σε άλλες χώρες με ανάλογα καθεστώτα (π.χ. Αφγανιστάν, στέρηση του δικαιώματος στη μόρφωση στις γυναίκες) και όπου επικρατεί θρησκευτικός φανατισμός, τα δικαιώματα των γυναικών είναι ανύπαρκτα.

»Η χρήση και η επιβολή ενός ενδυματολογικού στοιχείου, δηλαδή της μαντήλας στην προκειμένη περίπτωση, εξυπηρετεί τους στόχους μιας φανατικά ανδροκρατούμενης κοινωνίας, που εξαφανίζει την ύπαρξη της γυναικείας υπόστασης, της έκφρασης, της αυτοδιάθεσης και του δικαιώματος της ισότιμης συνύπαρξης στην κοινωνία, στην οικογένεια, στη μόρφωση.

»Η γυναίκα κρυμμένη μέσα σ’αυτό το μαντήλι χάνει την ιδιαιτερότητα που έχει σαν άτομο, χάνει την προσωπικότητά της, υποτάσσεται στον άνδρα.

»Ο θάνατος της Amini ξεσήκωσε ένα γιγάντιο κύμα κοινωνικής αναταραχής, που δειλά εκφραζόταν και τα προηγούμενα χρόνια, αλλά όχι μ’αυτήν την ένταση. Η Amini με τη θυσία της, έγινε μια εμβληματική μορφή, σύμβολο αντίστασης.

»Γυναίκες κυρίως, αλλά κι άνδρες, εξέφρασαν με πολυάριθμες διαδηλώσεις και κινητοποιήσεις τη δυσαρέσκειά τους για αυτόν τον άδικο και ανήθικο νόμο που επέβαλε στις γυναίκες να κρύβουν τα κεφάλια τους, τα πρόσωπά τους, την προσωπικότητά τους. Βγήκαν στους δρόμους, πέταξαν τις μαντήλες από τα κεφάλια τους και τις έκαψαν με έναν συμβολικό τρόπο.

»Οι αγώνες τους συνεχίζονται μέχρι και σήμερα και το τίμημα είναι πολύ βαρύ. Πάνω από 500 νεκροί στις διαδηλώσεις, γυναίκες , άντρες και παιδιά. Εκφοβισμοί, συλλήψεις και εκτελέσεις αντικαθεστωτικών με συνοπτικές διαδικασίες, δηλητηριασμοί παιδιών σε σχολεία, συμβαίνουν συνεχώς στο Ιράν.

Ένα εικαστικό έργο, σύμβολο και μήνυμα αλληλεγγύης για κάθε γυναίκα σε όλο τον κόσμο που κακοποιείται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο

»Το αίσθημα αλληλεγγύης που ένιωσα, με οδήγησε να κινητοποιηθώ και να κινητοποιήσω κι άλλους, με τρόπο ακτιβιστικό. Έκανα κάλεσμα σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης (Facebook), καλώντας τον κόσμο να φέρει μαντήλες, σαν ένδειξη συμπαράστασης κι αλληλεγγύης στον δίκαιο αυτό αγώνα και να τις κρεμάσουμε σ έναν δρόμο της πόλης μας, της Λάρισας.

»Θα μπορούσαμε να τις κάψουμε, όπως γίνεται στο Ιράν, αλλά ο σκοπός μου δεν ήταν να εκφραστώ με τρόπο εξτρεμιστικό, αλλά σαν δεύτερη πράξη, ο στόχος ήταν όλο αυτό το υλικό που θα μαζευόταν, να το μετουσιώσω σε εικαστικό έργο, με διευρυμένα μηνύματα, σύμβολο και μήνυμα αλληλεγγύης προς τις γυναίκες του Ιράν και για κάθε γυναίκα σε όλο τον κόσμο που κακοποιείται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.

»Ένα σύμβολο αντίστασης στην έμφυλη βία, που αφορά κυρίως τις γυναίκες,  σύμβολο συμπόνιας  προς όλους τους ανθρώπους που κακοποιούνται, προς τα άτομα που επέλεξαν την διαφορετικότητα και περιθωριοποιούνται.

»Το κάλεσμα διήρκησε 3 εβδομάδες και η συμμετοχή του κόσμου ήταν πολύ μεγάλη. Συγκεντρώθηκαν πάνω από 400 μαντήλες, κυρίως από γυναίκες αλλά κι από αρκετούς άντρες. Τα δε μηνύματα συμπαράστασης επίσης που έλαβα μέσα από το Facebook ξεπέρασαν κάθε μου προσδοκία.

»Η παραπάνω ακτιβιστική δράση ήταν το ξεκίνημα ενός “ταξιδιού”, που όπως κάθε ταξίδι κρύβει πολλές εκπλήξεις, όπου συμβαίνουν γεγονότα που δεν τα έχεις εξ αρχής προγραμματίσει.

»Όπως συμβαίνει στη ζωή άλλωστε, αλλά και κατά τη διαδικασία της παραγωγής ενός έργου. Ενός έργου που θα έχει τον χαρακτήρα μιας “performance”, στο σύνολό του. Μια “performance” είναι σαν μια ιστορία που εξελίσσεται κι έχει, όπως μια θεατρική παράσταση, διάφορες πράξεις.

»Μετά την 1η πράξη, το κάλεσμα δηλαδή για συμμετοχή στη δράση που οργάνωσα, ακολούθησε η διαδικασία παραγωγής του εικαστικού έργου. Δηλαδή ακολούθησε η 2η πράξη. Και σ’αυτήν την πράξη, το εικαστικό αποτέλεσμα είναι βασισμένο στις δικές μου εκφραστικές επιλογές, αλλά το πρακτικό κομμάτι, δηλαδή της κατασκευής αυτού του patchwork είναι συμμετοχικό και συνεργατικό.

»Δέκα γυναίκες εθελόντριες κι εγώ δουλέψαμε και ράψαμε ένα μνημειακό έργο, διαστάσεων 5 μέτρων ύψος και 2,65 πλάτος.

«Πάνω σ’ ένα μαύρο πανί ράφτηκαν τα πολύχρωμα κουρέλια από τις μαντήλες και μετατρέψαμε το μαύρο σε χρώμα»

»Αφού κόψαμε σε μικρά κομμάτια τις μαντήλες, διαμελίζοντας συμβολικά αυτήν την βαριά κληρονομιά και ό,τι αυτή αντιπροσωπεύει, ανασυνθέσαμε ράβοντας έναν νέο κόσμο πιο αισιόδοξο. Πάνω σ’ ένα μαύρο πανί ράφτηκαν τα πολύχρωμα κουρέλια από τις μαντήλες και μετατρέψαμε το μαύρο σε χρώμα. Έτσι λοιπόν από τον σκοταδισμό περάσαμε στην πολυχρωμία, την πολυφωνία και τον πλουραλισμό. Έτσι το μαύρο έγινε χρώμα.

»Το έργο όμως έχει δύο όψεις. Πίσω από την αισιόδοξη πρώτη εντύπωση, την όψη όπου υπάρχει ένας φανταστικός πολύχρωμος κήπος διάσπαρτος με καρδιές, που συμβολίζουν την αγάπη και την αλληλεγγύη και χρησιμοποιούνται από όλους μας, ιδιαίτερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, υπάρχει ένας άλλος κόσμος που ελλοχεύει κάθε στιγμή να αμαυρώσει κάθε τι όμορφο και καλό.

»Η πίσω όψη λοιπόν είναι μαύρη και διατρέχεται από γραμμικά στοιχεία, από τις βελονιές του ραψίματος, σαν μια δειλή έκφραση αντίστασης στο κακό που πάντα  παραμονεύει. Σαν μια υπενθύμιση ότι το σκοτάδι μπορεί να επανέλθει, αν δεν επαγρυπνούμε και δεν αφουγκραζόμαστε ό,τι υπονομεύει την κατάλυση των δικαιωμάτων του κάθε ανθρώπου, όποιου φύλου ή όποιων επιλογών έχει κάνει.

»Το έργο αυτό δεν έγινε μόνο για να εκφράσει τον σεβασμό μας και την υποστήριξή μας για τα δικαιώματα των γυναικών του Ιράν, αλλά εκφράζει και την αγανάκτησή μας προς κάθε μορφή βίας και ιδιαίτερα της έμφυλης βίας, την οποία έχουμε βιώσει έντονα τον τελευταίο καιρό και στη χώρα μας κι όχι μόνο…

»Στο Ιράν βέβαια η έμφυλη βία εκφράζεται μέσα από το κράτος και τις βαθιά ριζωμένες παραδόσεις κι αυτό την κάνει περισσότερο επιθετική.

»Εμάς τις γυναίκες μας συγκινεί ιδιαίτερα κάθε γεγονός που θίγει την αξιοπρέπειά μας και την ακεραιότητά μας κι αυτός είναι ο λόγος που κινητοποιήθηκαν τόσες πολλές γυναίκες, για να συμμετάσχουν σ’ αυτό το project. Το αισιόδοξο είναι ότι συμμετείχαν κι αρκετοί άντρες.

»Με τα ανήλικα κορίτσια της δομής έχω κάποιους ιδιαίτερους δεσμούς. Γνώρισα τη δομή, επειδή ανεβαίνω συχνά σ’αυτόν τον τόπο, γιατί από εκεί είναι ο τόπος καταγωγής μου. Γνώρισα τα κορίτσια, συζήτησα και “βίωσα” μαζί τους τις πικρές ιστορίες της κάθε μιας.

»Επίσης, υπάρχει σύμπνοια και συνεργασία με τους εργαζομένους εκεί και ιδιαίτερα με την υπεύθυνη της δομής Δρ.Ανδρομάχη Μπούνα Βάιλα, η οποία και οργάνωσε αυτό το εκπαιδευτικό ταξίδι. Επιπλέον υπάρχουν προοπτικές στο άμεσο μέλλον να υλοποιήσουμε  ένα εκπαιδευτικό-εικαστικό  project, με ανάλογο θέμα, με τα φιλοξενούμενα κορίτσια, εκεί στη δομή.

»Η 3η πράξη αυτής της δράσης και του αποτελέσματός της, δηλαδή ένα  εικαστικό έργο με τον χαρακτήρα του installation, παρουσιάστηκε στις 19 Μαρτίου, στην Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας Μουσείο Γ. Ι. Κατσίγρα με εισηγητές τον Καθηγητή του 3ου εργαστηρίου της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών Φλώρινας, Χάρη Κοντοσφύρη, που το προσέγγισε σαν εκπαιδευτικός αλλά και σαν καλλιτέχνης, την Δρ.  Κοινωνιολογίας Ανδρομάχη Μπούνα Βάιλα, διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, αναλύοντας το θέμα της έμφυλης βίας, και της κοινωνικής διάστασής του  κι από εμένα, που παρουσίασα το σκεπτικό αυτού του petformative active και την πορεία του μέσα στον χρόνο, από τις 29 Σεπτεμβρίου μέχρι τώρα, για να ολοκληρωθεί σαν έργο, να εκτεθεί και να συνομιλήσει με το κοινό.

»Το έργο παρέμεινε στην Πινακοθήκη μέχρι τις 7 Απριλίου. Στη συνέχεια θα ταξιδέψει σε μέρη κυρίως της Δυτικής Μακεδονίας, με πρώτο σταθμό το Μουσείο Πέτσα, στη Δεσκάτη. Προοπτικές υπάρχουν και για άλλες πόλεις και χωριά, όπως τον Πεντάλοφο Βοΐου Κοζάνης, τη Φλώρινα, τις Πρέσπες και  στην πορεία θα προκύψουν διαφορά γεγονότα και performances.

»Το πώς θα προχωρήσει περαιτέρω και πού θα καταλήξει, έχει να κάνει με προτάσεις συνεργασίας που θα γίνουν και τη διάθεση από φορείς για την ανάδειξη αυτού του θεματικού έργου.

»Μία σημαντική πρόταση προέρχεται από το 3ο εργαστήριο του Καθηγητή Χάρη Κοντοσφύρη της Καλών Τεχνών Φλώρινας, την οποία θα μελετήσουμε μαζί με τους σπουδαστές και το ερχόμενο Φθινόπωρο θα υλοποιηθεί ένα project βασισμένο πάνω στην δράση που ξεκίνησα και το έργο που προέκυψε».

*Πηγή φωτογραφιών: Προσωπικό αρχείο Τζένης Μπαμπαλή